LỖI 1: NHẦM LẪN GIỮA PS, SOP VÀ SAI: BA BÀI NÀY RẤT GIỐNG NHAU VỀ MẶT TỔNG QUAN NHƯNG ĐIỂM NHẤN CỦA NÓ LẠI CỰC KÌ KHÁC NHAU.
- PS (Personal Statement): Tập trung nhiều hơn về cá tính, con người của bạn. Thường thì bài PS được viết dưới dạng những câu chuyện rất riêng, mang tính cá nhân rất cao, qua đó, bạn có thể thể hiện được bản lĩnh, sự sáng tạo, sự trưởng thành của mình. Thông thường thì có rất ít người bị lẫn PS sang các dạng bài luận khác nhưng vẫn cần nêu ra để phân biệt tại sao mọi người hay nhầm SOP hoặc SAI sang PS.
- SOP (Statement of Purpose): Bài SOP thường tập trung nhiều nhất vào định hướng 5 năm hoặc 10 năm của bạn. Khi yêu cầu ứng viên nộp SOP, các trường thường muốn thông qua bài SOP để tìm hiểu về sự trưởng thành trong tư tưởng và suy nghĩ của ứng viên. Vì vậy bài luận này ít yêu cầu thể hiện cá tính cảu bạn mà muốn bạn thể hiện được về động lực phát triển bản thân của, giải thích xem động lực đó khiến bạn muốn là ai, ở đâu sau 10 năm nữa. Sau đó, bạn phải nói rõ tại sao việc học ở ngôi trường bạn đang ứng tuyển là một bước để bạn tiến gần hơn đến mục tiêu trong 10 năm tới của bạn. Rất nhiều bạn viết SOP mà giống như PS, có lẽ vì các bạn luôn được khuyên rằng viết luận cho trường Mỹ thì phải kể một câu chuyện thật cảm động và liền mạch thì mới có học bổng cao. SOP cũng vẫn là một câu chuyện nhưng mà câu chuyện đó phải dẫn đến động lực và mục tiêu 10 năm thì đó mới là SOP. Trong PS bạn có quyền làm người mộng mơ “dreamer” vì đó là cá tính nhưng trong SOP bạn phải nói đến hành động “actionable plan” để hiện thực hóa giấc mơ đó.
- SAI (Statement of Academic Intent): Bài này có lẽ dùng nhiều hơn khi ứng tuyển bậc học Tiến sĩ nhưng với một số trường, thì ứng viên thạc sĩ nghiên cứu (không phải MBA) cũng phải viết bài này. Các trường muốn thông qua SAI để tìm hiểu sự hiểu biết, đam mê và nỗ lực tìm tòi của bạn về một ngành hẹp. Vì vậy câu chuyện trong SAI thường dành ít đất hơn cho động lực nói chung mà dành nhiều thời gian để thảo luận về một vấn đề hoặc một rắc rối xảy ra trong quá trình bạn làm việc. Trong rắc rối đó, bạn phải nêu được rằng bạn đã tìm hiểu, nghiên cứu, đọc thêm về ngành hoặc phát triển quan hệ để học hỏi từ người có chuyên môn hơn như thế nào. Và cuối cùng khi giải quyết được rắc rối đó thì bạn cảm thấy rằng bạn cần phải đi học thêm – cụ thể việc học tại trường đang ứng tuyển, sẽ giúp bạn cải thiện được phần nào trong kiến thức của mình. SAI bị nhầm với PS ở đoạn kể chuyện và bị nhầm với SOP vì nhiều bạn lại nói về tương lai nhiều hơn là hiện tại của việc học. SAI không hẳn là Đề xuất Chủ đề Nghiên cứu “Research Topic Proposal” cho bậc học Tiến sĩ mặc dù nhiều trường hỏi Chủ đề mà bạn muốn nghiên cứu trong phần này. SAI thực sự là một bài luận để tìm hiểu đam mê và sự tìm tòi trong ngành của bạn.
Không phải trường nào cũng tách bạch ba bài này:
- Mọi người thường hay nghĩ phải viết ba bài luận thì khổ quá khó nhưng thực ra trường nào cho viết cả ba bài thực ra là dễ hơn, vì bạn có đất để thể hiện tất cả những gì bạn muốn nói theo ba hướng khác nhau.
- Cái khó của việc viết ba bài chỉ là làm sao 3 câu chuyện nhỏ nối được vào với nhau thành 1 câu chuyện lớn chứ không phải “truyện ngắn” rời rạc không liên quan gì đến nhau.
- Khó hơn là những trường chỉ cho viết 2 bài. Khó là ở chỗ đôi khi họ đề SOP nhưng họ lại muốn SAI, họ đề PS nhưng lại không hẳn là PS. Vậy nên bạn phải đọc thật kỹ câu hỏi định hướng của bài luận để xem thực sự thì họ muốn bài nào trong 3 bài trên hoặc một thể loại lai lai giữa giữa nào.
- Khó nhất là những trường chỉ cho 1 bài lại còn giới hạn số chữ. Mà kể cả không giới hạn chữ thì bạn cũng nên chủ động viết dưới 800 hoặc tối đa là 1000 từ vì nếu bài của bạn quá dài thì sẽ không có ai đủ tập trung để đọc và nắm được hết những nội dung bạn muốn thế hiện. Với những trường để đề mở như này, bạn cần chọn được cho bản thân mình câu chuyện cực kì độc đáo để thể hiện được cả cá tính, động lực và đam mê tìm tòi ngành của bản thân mình. Mà câu chuyện như vậy không dễ tìm nên thông thường những bài duy nhất như này thường được yêu cầu bởi các trường IVY League hoặc top 20, 20
- Thực ra với một bài luận, các trường thường nhắm đến mục đích tìm hiểu tư duy tổng hợp của ứng viên, vì vậy trong bài viết, các bạn cần viết cực kì ngắn gọn và chính xác nhưng vẫn phải truyền tải được hết câu chuyện “đặc biệt” của bản thân mình. Những bạn viết được yêu cầu đó là những người cực kì xuất sắc hoặc là sẽ có cả 1 hội đồng tư vấn câu chuyện cho đến văn phong đứng đằng sau.
LỖI 2: DIỄN XUÔI CV: LỖI NÀY VÔ CÙNG PHỔ BIẾN ĐẶC BIỆT VỚI NHỮNG BẠN QUÁ ÍT HOẶC QUÁ NHIỀU KINH NGHIỆM
Với những bạn quá ít kinh nghiệm thì các bạn hay nghĩ bài luận là chỗ để bạn diễn giải những kinh nghiệm này một cách rõ ràng và hay ho hơn. Tuy nhiên, nếu viết không khéo thì lại thành ra người đọc sẽ nghĩ bạn có quá ít kinh nghiệm quá nên cứ phải nhai đi nhai lại.
- Nên thà rằng bạn viết về một kỉ niệm nào đó ngoài việc đi làm (ví dụ: làm từ thiện, tổ chức họp lớp) đã tạo nên con người và cá tính của bạn thì tổng chung, bài luận làm cho hồ sơ của bạn mạnh hơn nhiều so với việc diễn giải cụ thể bạn đã làm gì trong những kinh nghiệm ít ỏi của mình.
- Một lựa chọn khác hơi liều mạng hơn là kể về một thất bại trong công việc gần đây của bạn và bạn đã phục hồi từ thất bại đó thế nào cũng như sau khi phục hồi thì tại sao bạn lại quyết tâm đi học. Liều mạng là vì bài này viết tốt thì thắng toàn tập mà viết dở thì lại làm hỏng hồ sơ. Nên nếu bạn chọn viết về thất bại, tốt nhất bạn nên tìm sự trợ giúp từ những người có kinh nghiệm viết và sửa hồ sơ.
Với những bạn kinh nghiệm quá nhiều thì các bạn lại hay nghĩ bài luận là chỗ để nhấn vào những kinh nghiệm giá trị và qua đó thể hiện mình là một ứng viên xuất sắc và đáng được mọi thể loại học bổng.
- Đúng. Kinh nghiệm của bạn là một trong những cái thể hiện sự xuất sắc nhưng nếu muốn đọc kinh nghiệm thì người ta sẽ đọc từ CV của bạn chứ không đọc bài luận.
- Hơn nữa, kinh nghiệm là những gì bạn đã đạt được, chứ không thể hiện cái bạn sẽ đạt được và mong muốn đạt được trong tương lai khi học và sau khi tốt nghiệp tại trường.
- Vì vậy , tốt nhất là hãy tránh xa cái CV ra và kể một câu chuyện mà từ câu chuyện đó bạn có thể dẫn tới bàn luận về tương lai tươi sáng chứ không phải quá khứ huy hoàng.
Tổng chung, bài luận là thứ để các trường nhìn bạn một cách toàn diện hơn là CV. Vậy nên nếu bạn dùng bài luận để diễn giải bản CV thì vô hình chung bạn đã làm cho hồ sơ của mình yếu đi.
Ngoài ra, việc các bạn viết một CV quá dài cũng không hẳn là một lợi thế.
- Vì CV dài có nghĩa là người đọc có thể hiểu hầu hết về bản thân bạn khi đọc CV. Nếu vậy, đến phần phỏng vấn liệu bạn còn thông tin gì ấn tượng để nói nữa nhỉ?
- Nhìn chung, CV viết vừa đủ, đến bài luận kể một câu chuyện hay ho nằm ngoài CV, rồi vòng phỏng vấn nói về một câu chuyện vui vui khác mới là một hồ sơ hiệu quả.
Sai lầm của nhiều người là phần nào của hồ sơ cũng viết tất viết hết làm cho trường cảm thấy thực sự nhàm chán. Con người thú vị ở chỗ có nhiều tầng lớp tính cách khác nhau, thể hiện qua nhiều góc cạnh của cuộc sống. Nếu các bạn cứ cái gì cũng viết hết trong từng phần của hồ sơ, thì không khác gì một bát nước hắt đi. Trường đọc xong kết luận lại một điểm “quá khứ huy hoàng nhưng tiềm năng thì không chắc.”
“Giỏi không phải ở chỗ cho Khách hàng biết rằng mình biết nhiều. Mà giỏi là ở chỗ mình nói tuy ít thôi nhưng Khách hàng lại cảm thấy là mình biết nhiều hơn mình nói.” Ý của câu nói này là nếu bạn nói cho người khác rằng bạn biết nhiều thì không chắc người ta đã tin bạn nhưng nếu bạn khôn khéo thể hiện qua một quá trình thì người ta lại cảm thấy bạn thực sự biết rất rất nhiều và có thể còn biết nhiều hơn cái bạn thể hiện ra.
Trong việc ứng tuyển cho các trường Đại học tại Mỹ cũng vậy, mỗi phần của hồ sơ nếu bạn cứ dần dần thể hiện rằng mình còn nhiều hơn là cái mình nói, thì phía trường sẽ gật gù cảm thán: “Khi vào học tại đây, có lẽ sinh viên này sẽ còn tỏa sáng hơnnữa.”
Bản thân quá khứ huy hoàng đúng là có thể hiện một chút tiềm năng nhưng mà nó không thể hiện được tương lai. Vì vậy dù là bài luận hay tổng quan hồ sơ, việc tập trung quá nhiều vào thành tích quá khứ cũng là một sai lầm dễ dàng khiến bạn mất học bổng (hoặc cơ hội việc làm nếu là đi xin việc).
LỖI 3: GIẢI THÍCH QUÁ NHIỀU HAY “LÝ DO LÝ TRẤU”
Một số bạn “bị lỗi” trong hồ sơ nên hơi bị nhạy cảm về nó. “Cái lỗi” của bạn này có thể đơn giản là bạn ấy đã từng học một bộ môn thạc sĩ tương tự trước khi ứng tuyển cho chương trình thạc sĩ này hoặc học một trường hơi quá thấp rank quá hồi còn đại học. Nói thật thì “lỗi” này không khác gì các loại “mụn” trên mặt của bạn. Người khác thì không để ý lắm nhưng bạn thì mất tự tin vì cứ cảm giác có gì đó lồi lồi trên mặt.
Vậy nên trong bài luận bạn cứ cố gắng giải thích cho “cái mụn” đó mà quên mất rằng trường nhìn về tương lai nhiều hơn. Việc giải thích “mụn” này lợi bất cập hại.
- Thứ nhất, có thể chẳng ai để ý đến nó nhưng vì bạn giải thích (sờ mụn trên mặt nhiều) thì tự dưng nó thành tâm điểm sự chú ý.
- Thứ hai, bạn giải thích không khéo, trường sẽ nhìn điểm này như là “lý do lý trấu chỉ để hợp lý hóa cho lựa chọn sai lầm” của bạn. Nó chẳng khác gì cậy mụn ngay trước mặt người khác cả.
Có vài cách sửa:
- Cách sửa thứ nhất: Nghĩ ra một câu chuyện mà “cái mụn” đó biến thành một bước hợp lý trong kế hoạch lâu dài cho tương lai của bạn. Cách này thực sự không dễ và cần có sự trợ giúp của những người viết và kể chuyện lâu năm.
- Cách sửa thứ hai: Thật thà nói rằng “cái mụn” đó là một thất bại và từ thất bại đó bạn trưởng thành hơn và lần này bạn định hướng được chính xác hơn cho mình. Tuy là dễ hơn cách trước nhưng mà nếu viết không khéo thì vẫn bị lôi kéo sự chú ý của người ta nhiều hơn vào ý bạn thất bại chứ không phải vào ý bạn trưởng thành.
- Cách sửa thứ ba: Bỏ qua cái mụn đó và nói về những cái khác thú vị hơn. Nếu người ta có hỏi thì tự tin nói rằng đúng là một quyết định hơi sai một chút nhưng bạn đã vượt qua nó và trưởng thành rồi nên bạn sẽ không lặp lại lỗi lầm đó nữa. Cách này dễ hơn trong cả 3 cách nên các bạn nên dùng. Hơn nữa nếu có ai để ý đến phần đó trong hồ sơ của bạn và hỏi bạn lúc phỏng vấn thì tự dưng bạn lại có nhiều câu chuyện để nói hơn và có thể trở thành một người thú vị trong mắt trường.
LỖI 4: GIỌNG VĂN TIÊU CỰC
Các bạn luôn được khuyên rằng khi viết bài luận cho trường Mỹ thì phải làm sao để bài luận thật cá nhân và lôi kéo được cảm xúc của người đọc.
Nhiều bạn hiểu lầm rằng thế có nghĩa là viết những từ mang tính chất cảm xúc cao vào để cho người ta đồng cảm với mình và dễ cho mình học bổng hơn. Mình đồng ý với việc dùng những từ cảm xúc cao tích cực (VD: enthusiastic) nhưng lại đặc biệt phản đối những từ mang tính chất tiêu cực (VD: frustrated). Lý do:
- Những từ tiêu cực cũng thể hiện tiêu cực về bạn dù câu chuyện của bạn có thế nào đi nữa. Ví dụ, bạn thể hiện sự đau khổ “frustrated” trước việc bố mẹ luôn ép bạn lấy chồng thì trường sẽ nghĩ “Ôi có một việc bé xíu mà đã thế thì sau này đương đầu với sóng gió lớn hơn thì sẽ ra sao”.
Vậy làm sao sửa?
- Chuyển đổi cảm xúc tiêu cực thành hành động tích cực. Như thế trường sẽ thấy người này vượt qua đau thương một cách mạnh mẽ.
- Dùng thái độ trung tính với những chuyện tiêu cực: Chuyện phân biệt giới tính ở châu Á thì rất rõ ràng. Tuy nhiên khi các bạn nữ viết rằng các bạn khó chịu về những việc này thì lại cho thấy các bạn không chủ động giải quyết nó mà chỉ kêu ca thôi. Nếu các bạn có thể dùng ngôn ngữ trung tính kiểu như “thấy việc này khá kì quặc” rồi nói muốn tìm hiểu và trải nghiệm thêm ở trời Tây để mang làn gió mới về châu Á thì tự dưng bài luận sẽ trở nên tích cực và trường cũng nhìn bạn với một con mắt khác.
LỖI 5: CÁCH VIẾT BÀI LUẬN THỂ HIỆN VIỆC BẠN BỊ HIỂU SAI VỀ CHÍNH NGÀNH MÌNH ĐANG ỨNG TUYỂN
Nếu bạn ứng tuyển thạc sĩ chuyên môn và bậc học tiến sĩ thì lỗi này là lỗi chết người nhất. Tất nhiên, khi bạn ứng tuyển tiến sĩ Mỹ không ai bắt bạn phải làu làu kiến thức của toàn ngành cả nhưng nếu bạn ứng tuyển ngành chuỗi cung ứng mà bài luận của bạn cứ lải nhải “operations efficiency – hiệu suất hoạt động” của bên ngành quản lý công nghiệp (industrial engineering, operations management) hoặc phân tích hoạt động doanh nghiệp (business analytics) thì bạn làm sao vào được.
Cách sửa: Đọc nhiều nghiên cứu về ngành mình học trước khi ứng tuyển để xem mình có hiểu đúng về ngành không. Kể cả với câu chuyện cá nhân trong bài luận, bạn cũng phải so sánh lại với một số triết lý cơ bản “philosophies” của ngành xem có bị lệch tí nào không. Nếu không thì mọi cố gắng đều thành công cốc
KẾT:
Viết một bài luận thành công để xin học bổng là cả một nghệ thuật. Bài luận là chỗ duy nhất bạn có thể tự do thể hiện và cố gắng bù lại cho những điểm yếu khác trên hồ sơ của mình. Một bài luận mạnh có thể cứu cánh điểm SAT, GRE và GMAT không đạt chuẩn. Tuy nhiên, để có một bài luận như thế thì bạn phải thực sự hiểu bản thân mình và lưu ý rằng dù bạn đang cố gắng cá nhân hóa bài luận của mình thì cũng đừng mắc những lỗi sai kể trên. Cuối cùng xin chúc tất cả các bạn thành công trong quá trình apply du học Mỹ nhé.
(Nguồn: Sưu tầm)